παραθέτω κομμάτια ρήσεων του Τοκβιλ για τις εξεγέρσεις σε δημοκρατικές κοινωνίες, όπως τα έγραψε κυρίως με βάση παρατηρήσεών του για την Αμερική και τη Γαλλία. Τα κομμάτια είναι από το βιβλίο του Νικόλα Σεβαστάκη "φιλόξενος μηδενισμός", τον οποίο και ευχαριστώ για την εμπνευση. Μπορεί η χρήση τους να είναι επιλεκτική, αλλά νομίζω ότι ο Γάλλος φιλόσοφος είναι ακόμη επίκαιρος...
...βλέπουμε να κυριαρχεί η ιδέα ότι η δημοκρατική εποχή κυοφορεί ένα είδος επίπλαστης ηρεμίας στην επιφάνεια μαζί με διάφορες θύελλες στο βάθος των πραγμάτων ή όπως συνηθίζει να υπογραμμίζει ο Τοκίλ, στα ήθη και στα αισθήματα. Μόλις δηλαδή διαφαίνεται μία κατάσταση πολιτικής παγίωσης και ένα κλίμα υγιούς ευστάθειας στη λειτουργία των θεσμών, ξεπροάλλει, απ΄΄ο το βάθος των πραγμάτων, απο τα υπόγεια της σφαίρας του κοινωνικού, η απειλη και η αταξία. Σαν και αυτήν λ.χ. που προέρχεται απο το ρίζωμα των κοινωνικών “δογμάτων” στην ψυχή και στην καρδιά των λαϊκών τάξεων. Όσο μαλιστα η πολιτική ειρήνευση μιας κοινωνίας συντελείται με κακούς όρους – διαφθοράς, ανικανότητας και επιπόλαιης αυταρέσκειας των κυβερνώντων και των ηγέτιδων τάξεων- τόσο αυξάνει και ο κίνδυνος της υποτροπής των πολιτικών σε κοινωνικα πάθη.
Αν... αναγνωρίζεται η αλλαγή του κώδικα που διέπει το συλλογικό πάθος, η στροφή από τις πολιτικές στις κοινωνικές επαναστάσεις και από τα ρήγματα επιφάνειας στις ανατροπές βάθους και ουσίας, παράλληλα εντοπίζεται κάτι αληθινά παράδοξο: μια ενίσχυση των κοινωνικών αναστατώσεων, η οποία όμως αφορά έναν νέο τύπο συλλογικής αφύπνισης, ένα είδος δηλαδή συλλογικής ενέργειας που λειτουργεί περισσότερο ως αντανάκλαση μιας κοινωνιολογικής και εξελικτικής αναγκαιότητας ή ως συμπύκνωση ενός μιμητικού τελετουργικού - μου φαινόταν πάντοτε ότι ασχολούμαστε με το να παίζουμε τη Γαλλική Επανάσταση παρά με το να τη συνεχίζουμε (Τοκβίλ για την εξέγερση του 1848). Ο Τοκβίλ λέει ουσιαστικά το εξής: ναι μεν μορφές συλλογικού πάθους θα διατηρούνται ή και θα αποκτήσουν ευρύτερο εκτόπισμα στις μελλοντικές δημοκρατικές κοινωνίες, αλλά θα πρόκειται κατά βάση για διατεταγμένες κοινωνικές κινήσεις από τις οποίες θα έχει κατά κάποιον τρόπο “αφαιρεθεί” τι πρωτογενώς συντακτικό πνεύμα.
Ο Τοκβίλ φαίνεται ... να πιστεύει ότι η κατίσχυση ενός συγκεκριμένου τύποθ κοινωνικής δυναμικής μπορεί να φιλοξενεί και μάλιστα να επιταχύνει το αντίθετό του: την όλο και πιο έντονη αδυναμία των υποκειμένων να μετασχηματίζουν το περιβάλλον τους στη βάση μιας πολιτικής εμπιστοσύνης στη δύναμή τους. Έτσι, η ανάδυση του “κοινωνικού” ως νέου προνομιακού πεδίου για την επένδυση συλλογικών και ιδιωτικών παθών δεν ισοδυναμεί με τη χειραφέτηση μιας αντίστοιχης πολιτικής υποκειμενικότητας, μιας νέας φανέρωσης του λαού. Η απελευθέρωση των ιδιαίτερων στοιχείων της κοινωνίας μπορεί αντίθετα να συνδυάζεται με τη μεγάλη ασθένεια των μοντέρνων καιρών: την έντονη παρακμή των δημόσιων αρετών. Μπορεί ... να γίνει το πεδίο υποκατάστασης του λαού – ως πολιτικής υποκειμενικότητας – από την κοινή γνώμη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου